GROVAK(DOLGU)

İnşaat işlerinde yapılan şeyler aslında doğaya uymaktır. Proje güzergâhında kimi zaman kazı işleri, kimi zaman dolgu işleri, kimi zaman da sanat yapısı olarak adlandırdığımız beton veya taş imalatlar yaparak güzergâhın bir noktadan diğerine ulaşması için çalışılır. Dolgu, güzergâhın ayrılmaz bir parçasıdır. Dolgu yapma işlemi, baraj, yol, sulama kanalı, binaların temeli altında kalan saha dolgularında özel bir işlem ile oluşturulur.Kil dolgu bir baraj gövdesi, bir otoyol dolgusu veya kanal dolgusu olsun benzerlik gösterir. Sulama kanalında hazırlanan platform (dolgu yüzeyi) kazılır, otoyolda üst yapı malzemesi ile asfalt eklenir, baraj dolgusunda kil çekirdektir, her iki yanı kaya ile kaplanır Hepsinde dolgu sabır ister. Binlerce m3 malzeme elle konuyormuşçasına cm cm serilir ve sıkıştırılır, sıkıştırma deneyi yapılır. Sıkışması test edildikten sonra üzerine yeni tabak serilme izni verilir.

Unutmayınız, bir dolgu en zayıf tabakası kadar sağlamdır.

Dolgunun aşamaları genel olarak şu şekildedir;

OCAK: Dolguda kullanılacak dolgu malzemesi (kil) jeolojik etüd sonucu dolguya elverişli malzeme sahalarından temin edilir. Genel olarak Ocak olarak adlandırılır. Büyük projeler için büyük miktarlarda gerektirdiği için inşaat öncesi yer ve saha olarak belirlenir. Ocak her zaman için kazı yapılacak bir saha olmayabilir, önceden başka bir nedenle kazılıp stok edilmiş (depolanmış) malzeme de dolgu malzemesi olarak kullanılabilir. Malzemenin Jeolojik Etüd ile dolguda kullanılmaya elverişli olduğu tespit edilmelidir. Yapılan zemin etüdünde malzemenin yoğunluğu tespit edilir. Sıkışma özellikleri belirlenir.

DOLGUYA ELVERİŞLİ MALZEME: Dolguya elverişli malzeme, kil ihtiva eden, sıkıştırılabilir, sıkışma işlemine tabi tutulduğunda sıkışmış şeklini muhafaza eden, su geçirimsiz ve zamanla maruz kalacağa basınca karşılık sıkışmış halini muhafaza eden malzemedir. Diğer bir deyiş ile, bir yol dolgusu yaptığımızda üzerinden geçen trafik nedeniyle çöksün istenmez. Her dolguda kabul edilen çökme vardır. Bunu kabul edilebilir sınırda tutmak önemlidir.

Dolgu malzemesini oluşturan

Taş (moloz): Çapı 200 mm ile 60 mm arasında değişen yuvarlak veya çok köşeli malzeme.

Çakıl (G): Zeminin, çapı 60 mm ile 2 mm arasında olan danelerden oluşan bölüm.

İri çakıl: Zeminin, çapı 60 mm ile 20 mm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

İnce çakıl: Zeminin, çapı 20 mm ile 2 mm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

Kum (S): Zeminin, çapı 2 mm ile 75 μm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

İri kum: Zeminin, çapı 2 mm ile 0,6 mm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

Orta kum: Zeminin, çapı 0,6 mm ile 0,2 mm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

İnce kum: Zeminin, çapı 0,2 mm ile 75 μm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

Silt (M): Zeminin, çapı 75 μm ile 2 μm arasında olan danelerden oluşan bölümü.

Kil (C): Zeminin, çapı 2 μm’den küçük danelerden oluşan bölümü.

Dolguya Uygun Olmayan Malzeme ve Zeminler

Bitkisel toprak,

Ağaç, çalı, kök ve benzeri organik maddeler,

Kömür, kömür tozu dahil içten yanması söz konusu olan malzeme,

Bataklık veya suyla doygun hale gelmiş killi ve marnlı zeminler,

Süprüntü, enkaz gibi artık maddeler,

Suyla kolayca ufalanarak oturmalara sebep olacak malzeme,

Karlı, buzlu ve donmuş topraklar,

Ağırlıkça %20’den fazla jips bulunmayacak.

KAZI-YÜKLEME: Ocaktan kazı yapmak birkaç şekilde mümkündür. Yukarıdaki resimde olduğu gibi Ekskavatör ile doğrudan kazı yapılır. Günlük dolgu için kazı yapılacak malzeme miktarına Ekskavatör büyüklüğü ve sayısı tespit edilir. Ekskavatörün kapasitesinin üzerinde bir ihtiyaç için Ocakta malzeme Dozer ile çıkarılır, Yükleyici ile yüklenir. Kazı miktarı m3 ‘dür. Kazı miktarı ocaktaki alandan hesaplanmaz, yapılan dolgu hacmi üzerinden yapılır. Burada dikkat edilecek husus, 1 m3 dolguyu oluşturmak için (%95 Sıkıştırılmış dolgu için) 1,1 m3 ocaktan kazı yapmak gereklidir. Ocak ihtiyacı buna göre belirlenir.

NAKLİYE: Günlük dolgu ihtiyacına , Ocak ile dolgu arasındaki mesafeye göre Kamyon sayısı belirlenir. Taşınan malzemenin hak edişi ton olarak alınır. Bu nedenle ocak için yapılan deney sonuçlarında malzeme yoğunluğu hesaplanmıştır. Yapılan dolgu hacmi ile malzeme yoğunluğu çarpımı ile nakliye hak edişi hesaplanır. Dolgu yoğunluğu kil için ocaktan bağımsız olarak 1,8 t/m3 kabul edilebilir. DSİ Proje İnşaat Birim Fiyat tarifleri tüm dolgu işlerinde yoğunluğu 1,8 t/m3 kabul eder.

SERME: Dolgu alanına gelen malzeme boşaltılır ve serilir. Serme işlemi genellikle dozer veya paletli Yükleyici ile yapılır.

SULAMA- SIKIŞTIRMA: Serilen malzeme , malzemenin sahip olduğu rutebeti (nemi) kaybetmemesi için sulanır ve sıkıştırılır. İçerisinde %25 den daha fazla yumuşak kaya ihtiva eden malzemeler sulama kanalı dolgularında kullanılmaz. %25 ‘den daha fazla kaya içeren dolgu malzemesi silindir ile sıkıştırılmaz, seren iş makinesinin sıkıştırması yeterli kabul edilir. (DSİ Sulama Teknik Şartnamesi)